Anal Fistül Çeşitleri Nelerdir?

Fistül nedir?

Fistül diğer adıyla makat apsesi makat bölgesinde önceden oluşan apsenin patlamasıyla meydana gelen delik veya deliklerdir. Bu delikler çift çıkışlı kanal oluştururlar. Bu deliklerden zamanla iltihaplı akıntı akmaya başlar. Fistüller üç şekilde görülürler. Basit fistül, komplike fistül ve at nalı fistül olarak adlandırılır. Tıp dilinde fistül çeşitleri ise intersfinkterik fistül, transfinkterik fistül, suprasfinkterik fistül ve ekstrafinkterik fistül olarak 4’e ayrılmaktadır.

Basit fistül’de iç ve dış delikler makata en yakın olandır. Dış delik dışarıdan çıplak gözle açıkça görülebilir. Doğru tedavi ile birlikte hastanın en kolay iyileştiği evredir. Tıp dilinde intersfinkterik fistül de denmektedir. Fistül çeşitleri içerisinde en çok görülendir. Genellikle makatın iç kısmındaki salgı bezlerinde oluşan apse formunun makatın iç ve dış kasları arasında boşluklara yayılarak dış deriye doğru yönelip boşalması sonucunda oluşur. İntersfinkterik fistüllerde fistül traktı (ağzı) dentate lıne da denilen dişli çizginin altında; dış ağız ise makata en uzak 1-2 cm mesafede bulunur. Ancak bazen enfeksiyonun yönü yukarıya ve içeriye doğru ilerleyerek farklı fistül çeşitleri de oluşturabilir.

Komplike fistül çeşidinde iç ağız makat bölgesinin fazla içerisinde kalmıştır ya da bağırsaktadır. Ameliyatlı bir tedavi gerçekleştirilirse eğer bu kasların zarar görme ihtimali yüksektir. Doğru tedavi uygulanmadığı takdirde hasta gaz ve dışkı kaçırabilir. Mr (emar) ile teşhis konulmalıdır. Tıp dilinde Her 100 anal fistül vakasından 20-30 arasındaki vaka transsfinkterik fistüllerden oluşmaktadır. İntersfinkterik boşlukta bulunan cerahat, yanlamasına bir yok çizerek eksternal anal sfinkteri (dış makat kası) aşıp iskiorektal boşluğa ulaşır. Bu boşluktan aşağı doğru ilerleyen cerahat makattan yaklaşık 2-3 cm uzaklıkta deriye açılarak boşalır. Eksternal anal sfinkteri geçtiği seviyeye göre aşağı transsfinkterik fistül, orta transsfinkterik fistül, yukarı transsfinkterik fistül olarak 3 aşamada değerlendirilir. Ancak bazı vakalarda fistül ağzı yukarıda olup, içeriye doğru da yüksek ve kör bir trakt oluşturabilmektedir. Bu gibi durumlarda bazen transsfinkter fistül suprasfinkterik fistüle de dönüşebilmektedir. Ayrıca fistül hattındaki iltihabın makat kasları arasındaki boşluklar yoluyla arkadan dolanarak ilerlemesi sonucu daha komplike bir hal alır.

At nalı fistülü ise görünüm itibariyle bir at nalı gibi 'U' şeklinde olması sebebiyle bu ismi almıştır. Bu fistülün iki ağızı da birbirine bakacak şekilde oluşur. U harfinin iki ucunda gibidirler. Bu evrede hastanın gündelik hayatı aksar. Oldukça ağrılı bir süreçtir. Tekrar etme olasılığı yüksek olan bir evredir. Anal Fistüllerin yaklaşık %90'nı basit fistüllerden oluşmaktadır. İhmal edilen fistüller zamanla ilerleyerek komplike fistüllere dönüşebilir. Komplike fistüllere dönüşmeden tedavi edilmesi gerekir. Tıp dilinde nadir görülen fistül çeşitlerindedir. Görülme oranı %5 ile %20 arsında değişir. Suprasfinkterik fistüllerin bir diğer adı supalevator anal fistüldür. İntersfinkterik boşlukta bulunan iltihabın eksternal ve internal sfinkterlerden yukarı ve içeriye doğru ilerlemesiyle başlar. En içteki makat dış kasını geçerek önce iskiorektal boşluğa ve sonra da dışarıya deriye doğru yönelmesi sonucu oluşur. Fistül genellikle makat dış kasının üzerine doğru da uzanarak komplike bir hal alabilir. Extrasfinkterik fistül ise fistüllerin en karmaşık. Anal fistül oluşumlarında genellikle makat apsesi öyküsü yer alır. Ancak extrasfinkterik fistüller için durum biraz farklı olmaktadır. Exstrasfinkterik fistüller genelde chron, divertikülit gibi anorektal hastalıklar nedeniyle veya aşağı rektumu da etkileyen yaralanmalar travma sonucu gelişirler. Pratikte fistül olarak kabul görmezler. Çünkü yerleşim yeri genelde kalın bağırsağın son kısmı olan rektum ile makat çevresi etrafındaki deri arasındadır. Bu bölgede oluşur ve uzanım gösterir.

Fistül Belirtileri Nelerdir?

Fistülde oluşan belirtiler apseye bağlı oluşmaktadır. Bunların başında makattan sarı ve kokulu iltihabi akıntı gelir. Vücut makat kasları içindeki apseyi dışarı atmak için makat yakınında delik oluşturarak kanal benzeri bir yol oluşturur. Makatta çok yakın meydana gelen bu delik fistülün çıkış ağzı olarak kabul edilir. Bu delikten devamlı iltihap, sarı sıvı, bazen kanlı akıntılar gelebilir. Kötü kokulu bu akıntılar kişinin iç çamaşırını kirletir. Sarı akıntılar bazen ara ara azalabilir ancak fistül müdahale edilmediği sürece kesinlikle iyileşmez. Diğer bir belirtiler makat çevresinde oluşan dolgunluk hissi, yanma ve ağrıdır. Makatta bulunan kaslar içinde olan irin tamamen temizlenmediğinden kas boşluklarında kalır. Bu durum makat etrafında dolgunluk ve ağrı şikayetine sebep olur.

Makat etrafında oluşan enfeksiyon kişide halsizlik, ateş ve titreme gibi belirtiler vermeye başlar. Hastada görülen belirtiler tamamen fistülün ilerlemesiyle doğru orantılıdır.

Fistül Tedavisi

Son yıllarda gelişen teknoloji ve tıbbı yöntemlerle birlikte fistül tedavisinde ameliyatsız lazer yöntemi tercih edilmektedir. Bu yöntemle birlikte kişi 5-10 dakika içerisinde tedavi olur. Fistül çok hassas bölgede geliştiği için, müdahale çok ince ve titiz yapılması gerekir. Makat kaslarının zarar görmemeli gerekir. Klasik yöntemlerde kasların zarar görmesi riski oldukça yüksektir. Klasik yöntemlerde kasların zarar görmesine bağlı hasta dışkı ve gaz kaçırma gibi şikayetle ile sıkıntılı bir sürece girebilir. Ayrıca klasik cerrahide hastalığın tekrarlama riski oldukça yüksek olmaktadır. Fistül işlemlerinde narkoz kullanılmaz, lokal anestezi altında yapılarak hasta doğacak herhangi bir risk ile karşılaşmaz.